Başımıza bəla dilimiz

Bir söz var, artıq hamı da bilir “Sevgilinlə fransızca danış, işdə ingilizcə, düşməninlə almanca”. Hərfi hərfinə düz yazmamış da ola bilərəm. Üzrlü hesab edərsiz yəqin. Nəysə... Deməli ha elədim görüm ana dilimizi hara yerləşdirə bilirəm, hətta necə mövqeləndirə bilirəm, bir şey alınmadı. Mövqeləndirməni boşuna demədim ha. İngilislər öz dilinin biznes dili olmasından gayet memnun. Və bu kimi rəvayətlər də bu mövqeləndirməni dəstəkləyir. Bəs biz nə söz salaq ortalığa. Necə wom edək? Nəyi wom edək?

Nəysə... Bu qalsın sonraya. Onsuz da marketinq üçün əldəki məhsul da gərək reklamları yalançı çıxartmasın, direct marketingin (birbaşa marketinq) üzünü qızartmasın da. Hə. Gəldik mətləbə.

Başlığa baxanlar yəqin əvvəlcə Vüsal nəsə deyibdi, dilinin bəlasına keçibdi, ondan yazıbdı, deyibdi. Əslində isə mövzu tamam fərqlidir. Azərbaycan dilinin yetəsizlyi. Təkcə Azərbaycan dilinin də yox, bütün Türk dillərinin. Elə Türkiyə türkcəsində də bu problem var. Dərsdə adicə “means-end”, “antecedent-consequence”, “input-output” kimi birbirinə bənzəyən 3 ifadənin hər birinə layiqli qarşılıq tapa bilmədik. Belə misal o qədər çəkmək olar ki. Elə ürək ağrıdan bir məlumatdan xəbər tutanda anlayırsan vəziyətin nə yerdə olduğunu: fəxr elədiyimiz, ən axıcı və şairanə dediyimiz dilimizdə 80 min söz var. Olsa olsa 100 minə çıxa bilər deyirlər. Alman dilində isə 500 min, ingilis dilinə gəlincə... 2 milyonlardan (!!!) dəm vurulur. Məncə başqa sözə nə hacət?

Uzun sözün qısası heç də fəxr eliyəsi dilimiz yoxdu. Özözümüzə ondan bəh-bəhlə danışıb, başımızı aldatmayaq. Boş şeydir.

Bəs nə olacaq bunun axırı?

Bunun axırı ya hər inkişafa başlayan elm sahəsiylə bağlı olan insanlar, o sahədəki terminlərə layiqli əvəz tapacaq, ya da dilimizə bir sürü yeni və “rəndələnib-biçimlənməmiş” söz daxil olacaq. İkincisi artıq prosesdədir. Birincisini isə eləmə cəhdləri görmürəm. Bu pərakənde olacaq iş də deyil. Türk Dil Kurumu Türkiyədə özünü qəbul elətdirmək üçün dəridən qabıqdan çıxır. Bizdə heç bu da bəs eləməz. Dəri ilə qabıqla düzələn şey deyil.

Biz – özünə marketinqçi deyənlər də qalmışıq bu “brend loyallığı” kimi uydurma sözlərin əlində. Bir hal çarəsi düşünmək vaxtı keçir artıq. AGBank da “Zəngin olmaq - haqqınızdır” deyib tireni yersiz şəkildə istifadə etməyi “Dil daim inkişaf edən substansiyadır” arqumentiylə açıqlamağa çalışır. Azərbaycanın savadlı oğulları dilin inkişafını işarənin səhv istifadəsində görür. Əslində gündəlik danışıqda rus dilini istifadə edən adam üçün bunun problem olmaması normaldır. Bir Azərbaycan diliylə kimdi onu tanıyan??

Nəysə ki, dilimiz qısadır camaat. Amma biz də elə bilirik, fəxr eliyəsi bir dildə danışırıq. Deyəcəksiz sən nəyi qoyub nəyi axtarırsan? Camaat 300-500 kəliməylə həyatını yola verir. Düşündürücüdür.

P.S. Bəlkə qoyaq kənara bu yazma işlərini, gedək bazarda dil sataq - Mal dili. Onda heç “antecedent” sözünün qarşılığını tapa bilmədiyimizə də yanmarıq...

P.P.S. Digər tərəfdən baxanda gənclərimiz artıq ana dilimizdə olan, və hamı tərəfindən bilinən sözləri belə işlətmək əvəzinə ingilis dilinə qaçırlar. Bir vaxtlar bu bəla rus dili ilə bağlı yaşandı və “koneçno”lar, “prosto”lar işğal etdi danışığımızı. İndi də sıra “done”larda, “that”s it”lərdədi. Türkiyə türkcəsinə də meyl var. Bir sözlə Cəlil Məmmədquluzadə rəhmətlik sağ olsaydə “Anamın kitabı 2nd Ed.” çap edərdi.

P.P.P.S. bir sözlə, :(, həm də :((!!!

Qeyd: blogumdakı 50`ci postun belə əhval ruhiyədə olmasını heç istəməzdim.