Amerikanın marketinqi

Gecə saat 04.49...

Yayda Bakıya gəlmədən öncə Chryslerin əfsanəvi vəya daha doğrusu əfsanələşdirilmiş CEO-su Li Yakokkanın (Lee Iacocca) bir kitabına giriş elədim. Kitabı biraz keçmişdim ki, ürəyim darıxdı və yarım saxladım. Çünkü Li müəllim də adəti “American dream” işlərdən birini görmüşdü. Onsuz da italyan əsilli amerikalı bu quru “Amerikan xülyası” “şar”ının əsas nəfəs mənbələrindən biri olub karyerası müddətincə. Daim Amerikançılıq və bənzəri ideyalarının öndərliyini edib. Anlamaq olar. Nəticə etibarilə vətəndaşı olduğu ölkənin təbliğatı ilə məşğuldur. Bundan təbii nə ola bilər? Bizim kimi ölkənin içində belə anti-Azərbaycançılıq etməkdən çox daha yaxşıdır.

Amma amerikalıların özlərinə aid hər şeyi bu qədər marketinq etməsi və dünyanın ən vacib məsələsi kimi mövqeləndirməsi heç xoşa gələsi şey deyil. Elmi marketinq məqaləsi oxuyanlar diqqət edib mi bilmirəm. Minlərlə, bəlkə milyonlarla araşıdrma var təbii ki. Əksəri də ABŞ-da olunur. Bundan əlavə Böyük Britaniya, Fransa, Almaniya... Adəti üzrə inkişaf etmiş avropalılar... Yaponlar və Çinlilər hələ ki, bu mənada öyrənilməmiş və mühafizəkar “xam bazar”dır. Təbii ki, bir çox başqa ölkədən də araşdırmalar olur. Araşdırma ABŞda aparıldıqda “limitations” qisminə görə bilməyəcəyiniz bir qeyd digər istənilən ölkədə aparılan araşdırmanın bu bölməsində olur: “Araşdırma sadəcə filan ölkədə (hətta Alamaniya, Fransa olsa belə) aparıldığı üçün qlobal deyildir”. Amma Amerikada olanda qlobaldır. Bu “qlobal” hər nədisə elə deyəsən Amerikanın təkəlindədir. ARTIQ DEYİL!

Amerikan düşməni kimi göründüm sizə? Aşağıdakıları da oxuyun bir...

Dərinə enəndə Amerika mərkəzli hər şey məşhur “amerikan xülyası”na xidmət edir. Kinolar o məqsədlə çəkilir, kitablar o məqsədlə yazılır. Elə həmin kitabda da Yakokka israrla amerikan ailə mədəniyətini davam etdirməkdən, yaşlılara hörmətdən, anaya sevgidən, qızlarının xoşbəxtliyinin bu qədər kareyera uğuru olan biri üçün belə ən dəyərli xatirə olduğundan danışır. Amerika bunu yaşamır, amma amerikanın simaları belə görünməyə, bu atmosferi formalaşdırmağa çalışır. Düzdü bir də Paris Hilton, Lindsey Lohan və Britni Spirz kimi tiplər də var ki, onlar da bu xülyanın digər üzüdür.

Modern marketinq məhz buna xidmət edir. Bir dəqiqə... Modern etmir axı elə bil. Son illərə qədər edirdi deyək. Çünkü həqiqətən də medianın gücünü itirməsi, web 2.0`ın peyda olması, şərqin həm maddi, həm də zehin mənasında yüksəlişi, marketinq içində amerikalıların monopoliyasının bitməsi, hətta liderliyi az qala Yaponlara verməsi kimi faktorlar “yeni dünya”nın planlarını pozur. Hələ bir buna şərq filmlərinin Hollivuda narahatçılıq verməyə başlaması və bestsellerlər arasında “Yaşasın Amerika” əvəzinə “Yankee go Home!” tərzinin yerləşməsini də əlavə edə bilərik.

Artıq Amerikanın marketinqi zəifləyir və Amerikan Marketinqi mövqeyini itirir. Artıq marketinq Amerikanın deyil. Artıq Kotlerin sözü ehkam deyil. Artıq... düzəlir. Amerika marketinqin qloballaşması adıyla öz sistemini yerləşdirə bilmir.

Hər nə qədər amerikan xülyasını millətlərə qəbul etdirmə fəaliyələri illərdi nəticə versə də, hələ də birilərini cəlb etsə də, artıq Amerikaya getmək, Amerikan həyat tərzini dadmaq daha az gənc üçün “həyatının məqsədi”dir.

P.S. Əslində mövzuyla bağlı deyiləcək söz və gətiriləcək misal çoxdur. AC Nielsen bütün araşdırmalarını Amerikada edir və hooop... “Dünya bunu edir!” Etmir qardaşım. Həqiqətən sağlam, 35-40 ölkəni əhatə edən araşdırmalar gerçəkləşdirməyə hünəriniz var buyurun. Yoxdur çəkilin yoldan! Avto sektorunu ən çox buna görə sevirəm. Amerikalıların biabırçılığı göz qabağındadır orada. GM də Ford da geriləyir. Layiq olduqları yerə...

P.P.S. Deyirəm bəlkə səfirlikdə başa düşüblər bu fikirləri daşıdığımı ona görə verməyiblər vizanı :)