Bugün blogumun 100`cü günüdü. Mən də bu səbəblə blogda dəyişikliklər etmək qərarına gəldim. Amma Türkiyəli qardaşlarımız demiş deyəsə "yüzüme gözüme bulaşdırıram". Gün ərzində müdaxılələrlə blogu adam halına gətirməyi düşünürəm. Yaxşı bir şablon axtardım. Onun da evini yıxdım. Bir sözlə başı bəlalı blogu bir normal hala sala bilmədim. Bu yüz gündə blogumu və məni yalnız qoymayan bütün dostlara buradan təşəkkürümü bildirəcəm - ad ba ad.
Yaxşı bir şablon düzüb qoşa bilsəm hətta ciddi yenilik də ola bilər.
Sizdən bu yüz gündə blogumda itirdiyiniz vaxt müddətində oxuduğunuz yazılardan ən bəyəndiyinizi də soracam. Elə isə marketoBlogu izləməkdə davam edin. Lap ATV Magazin kimi oldu e. Baxan da deyər nə önəmli blogu varmış.
100`ü çıxan blogun yüzünü də dəyişəcəm. Artıq mövqeləndirmə belə hazırdı. Yuxarıda yazılıb. Blog kimi deyil, artıq Marketinq jurnalı kimi fəaliyət göstərmək də olar. Ona da baxarıq.
Nədi bu? Tapmaca deyil təbii ki...
Marketinqimiz. Bütün marketinqçilərin yaralı yeri. Yenə başlamayacam `marketinq ağıları`na əşi. Əlimi üzmüşəm onlardan. Xeyir eləmir. İndi mən başqa bir şeydən deyəcəm. Hətta nəticədə ən yaxşı marketinq elə vətəndəkidi nəticəsi belə çıxa bilər. Yəni Gi dö Mopassan misalı sürpriz nəticəyə hazır olun.
Azərbaycan şirkətlərinin işəgötürmə siyasətləri, daha doğrusu siyasətsizlikləri dəli edib həmişə məni. Bəziləri İngiltərə, Amerika görmüş kim var kim yox şnelinin altına yığır, bəziləri min bir əziyətlə yetişdirdiyi kadrların başqa şirkətlərə keçməsiylə fəxr edir, bəziləri dizayner də götürsə, mühasib də götürsə ingilis dilini bilsin deyir. Yəni bir sürü məntiqsizlik. Adam yetişmiş kadr götürəndə baxmaz bunu sağına soluna, `qoden do`suna ay qadan alım? Nolsun ki İngiltərədə bir il eynək satıb supermarketdə?
Baxan da deyəcək işə götürmürlər deyə acıq çıxır. Yox vallah...
Yazını yazmağımın səbəbinə gəlirəm sadəcə. Yəni əslində nəsə uzun-uzadı bir məqalə ortaya qoyası bir şey də deyil. Hə ola bilər ki fikrim kiməsə məmtiqsiz gəlsin, onda şərhlər qismində müzakirə edərik. Yoxsa ki...
Marketinqçi üçün iki `həyat mənbəyi` var: iş təcrübəsi və digər insanlar və şirkətlərin təcrübəsi. İkinciyə el arasında `ədəbiyat` da deyirlər. Sektora girənlər anında başlayırlar təcrübə yığmağa. Amma ən vacib mövqedə olanlar belə oxumurlar, inkişaf etdirmirlər biliklərini. Azərbaycanda marketinqin nəzəriyəsini, ədəbiyatını öyrənmək də asan deyil. Düzdü artıq internet deyilən nemət dünyanın bilgisinə çatdırır bizi. Amma marketinq öyrənməyin də bir yolu-yordamı var. Şükr. Gəlib çıxa bildim sözümün canına. Marketinqi Azərbaycandan kənarda öyrənsin gərək marketinqçilərimiz imkan varsa. Xaricdə o sistemin içində olmaq fərqli bir təcrübədir. Azərbaycanda qala qala xarici sistemi görmə şansları da var. Heç olmasa onları istifadə etmək lazımdı.
Amma təhsilini harada alırsan al, iş tətbiqə gələndə AZƏRBAYCAN... Məcburən burada qalmalı olacam bu il dərslərdən sonra da, o da deməkdə ki, burada işləməliyəm. Çoxuna müsbət hal kimi gəlir. Bəli müsbət yönləri var. Amma mənim insanıma yönləndirilmiş marketinqin effektli olması üçün mən onu elə Azərbaycanda tətbiqini görməliyəm.
Bu qədər yaxın belə olsa Türkiyə və Azərbaycan vətəndaşı, cəmiyətləri arasında fərq elə böyükdü ki, burada tətbiq etdiyin marketinq orada yararsızdı.
Nə isə. Uzun sözün qısası: İmkan varsa marketinqi xarici ölkədə öyrənək, amma Azərbaycanda tətbiq edək...
Marketinqin rəngi yarışması elə təzəcə başa çatdı. Məqalaləri oxudum. Bəyənmədiklərim bir kənara. Onların olması normaldı. Çünkü yarışma tələbələr arasında təşkil edilmişdi. Di gəl ki, çox gözəl yanaşmalar da var idi. Burada onların xülasəsini təqdim etmək də istərdim əslində. Amma bu dəfə öz yanaşmamdan danışım. Düzü, Mak Forum`da mövzu açılan kimi “Marketinq göy qurşağıdı” demişdim. Hələ sonradan öyrəndim ki, Aygün də yarışma fikri ortaya atılan günlərdə (ötən il olub bu hadisə) bu variantı səsləndirib.
Məsələyə geniş yanaşanda Marketinqin bir rəngi ola bilməz. Rəngbərəng bu dünyanı anlatmaq üçünsə ən yaxşı termin elə “göy qurşağı” dı.
Bu variantda israr edirəm şübhəsiz ki. Amma bu yazıda biraz fərqli yanaşma göstərəcəm.
Marketinq şəffafdı - ...dı mı? Əslində olmalıdı. İndi riayət edilməsə də, ideal marketinq şəffaf olmalıdı...
Marketinq ağ-qaradı – Ağ-qaranı hansı mənada nəzərdə tutduğumu yəqin ki təxmin edən olmaz... Ağ gəlinlik və qara bəy kostyumu... Məsələyə nə dəxli var? Artiq dövr merger və acquisition dövrüdü... Yəni şirkət evlilikləri...
Marketinq yaşıldı – Marketinqin işi pul qazandıqmaqdı. Pul da ki, yəni dollar, yaşıldı da... Hərgah dollar son vaxtlarda hörmətini itirir. Yerini də tutmağa ən real namizəd Avrodu. O da rəngbərəng olduğuna görə, marketinq yenə göyqurşağı çıxır...
Marketinq rəngsiz-ruhsuzdu – Bu bizim milli marketinqimizə aiddi heyf ki...
Marketinq qırmızıdı – Qırmızı ən parlaq, diqqət çəkən rəng olduğu üçün yox ha... Sadəcə qırmızının Azərbaycandakı mənasının “sifət”, “üzlü” olması dolayısıyla... Marketinqçi 5 dəfə qovulduğu qapıya altıncı dəfə gedə bilmədisə o nə marketinqçidi?..
Marketinq... Hər rəngdədi. Bunu istəsən Fəxri və Afətin dediyi kimi buqələmun adlandır. İstirsən Aygün və Vüsalın dediyi kimi göy qurşağı. Marketinq olmayan rəngləri belə özündə birləşdirir. Deməli marketinqin rəngi yoxdu. Amma bütün rənglər də marketinqindi. Postmodern bir nəticəyə gəlsək də... Marketinqin rəngi mövzusunda çətin ki nəticəyə varılsın...
Yazının sloqanı belə var: UNITED COLOURS OF MARKETİNG...
P.S. Sevginin əsl rəngi tapılsa yəqin elə o da marketinqin rəngi olacaq... Çünkü marketinq bir eşqdi... Gördüyün işə və insanlara...
Mak forumda bir mövzu daha var… Flagship brand… Düzdü o qədər də qırğın deyil;) Amma en azından Azərsun üçün flaqman marka seçməyə çalışırıq. Bu da uğurdu:) Hələ ki, Paşada qərar qılır forum əhli… İndi isə biraz flaqman markalardan danışaq…
Qısa açıqlama – Flaqman marka bir şirkətin portfelinin ən parlaq, simvolik və mənəvi dəyərə sahib, bəzən də ən karlı markası. Flqaman marka deyiləndə bu hərhansı bir sub-brand vəya konkret marka ola bilər. Onun holdinq, şirkət və ən əsası müştəriləri üçün tarixi və simvolik dəyərə sahib olması önəmlidi…
Bu məsələ çox vaxt karlılıqdan önə keçir. Məsələn Arçelik Finans Divi Koç Holdinqin ən karlı işi deyil, heç şübhəsiz. Amma flaqmanı tarxi boyu o olub. Çünkü Arçelik Türkiyədə “Babaannemin buzdolabı” imicinə sahibdi. Çoxuna görə Türkiyənin texnologiya aləmindəki simasıdı. Yəni təkcə Koç üçün yox Türk şirkətləri üçün lokomotivdi. Türk ailəsinin mətbəxində Arçelik soyuducunun həmişə öz yeri var. Heyf ki bizdə artıq Çinar soyuducuları o yeri itirir.
Flaqman hamıya lazımdı mı? Flaqman ümumiyətlə nə işə yarayır? Ziyanı və faydası? Nəylə yeyilir? Servisə nəylə bərabər verilir?
Flaqmanın faydası təbii ki, şirkətlə müştəri arasında bir bağ, əlaqə formalaşdırmağıdı. Koç’un imici və müştərinin gözündə sahib olduğu dəyərdə Arçelikin müstəsna xidməti var…
Amma ziyanı.. Təbii ki bütün qurumun imici ondan asılıdı. Diqqətli olmaq lazımdı. Üstəlik sıra gəldi başlığın açıqlamasına. Flaqman ümumi olaraq digər markaları və modelləri kölgləyir. Amma bu söyüd kölgəsi kimi fərahlıq verən bir kölgə də ola bilər. Qoz kölgəsi kimi boğucu və əzici bir kölgə də… Diqqətli olunması gərəkən nöqtə də elə budu. O markanın digərlərini əzməməsi…
Forumda bunu Afət soruşmuşdu elə…
Flaqman hamıya lazım deyil təbii ki. Üstəlik bəzən şirkət istəmədən də flaqman formalaşır. Tide PGnin öz özündən formalaşmış flaqmanı sayılır. Colgate isə diş məcununu həmişə önə çıxarır.
Flaqman fərqli ölkələrdə fərqli ola bilər – Tide deyil bizdə, məsələn, Arieldi... Zamanla dəyişə bilər – əvvəllər Crest idi halbuki Amerikada.
Flaqman ən çox maşın dünyasında lazımdı. Özü də çox lazımdı. Ford’un flaqmanı olan Focus’la hazırki ən yaxşı modeli Mondeo arasındakı turarsızlıq ciddi təsir edir markaya. Subaru ölkəmizdə Tribeca’nı deyil, Forester`i flaqman olaraq mövqeləndirməklə böyük bir səhv buraxdı. Sonradan düzəltdilər deyəsən səhvlərini amma gec idi biraz.
Maşınlar adətən D vəya E seqmentində olan modellərini, bəzən də SUV’ları flaqman edir. Nadir hallarda bu fərqli olur. Toyota’nın Corollası kimi… Ford’un da Focus’u... Bunlar Cdəndi…
Flaqman marka çox faydası olan bir şeydi. Korporativləşmə və markalaşma üçün əsl tramplindi. Şirkətlər bundan gərək efektiv istifadə etsin. Hətta bu blog yazısın genişləndirib elmi məqaləyə də çevirmək olar. Düzdü bunun yazıya heç dəxli yoxdu. Amma ürəyimdən keçdi dedim yazım:)
P.S. Azərbaycan futbolunun flaqmanı Neftçidi. Amma Bürünc-66 deyib durmuşuq elə. Bu nə flaqmanlıqdı e? Dostluq kobukunu da almamış o Xəzər aldı?
P.P.S. Bizim flaqman markaların kölgəsi filan yoxdu. Onların özləri bir budağa həsrətdi. Olan kölgələrindən də özləri qorxurlar… Yox bir orda hələ kimisə də barındıracaqlar…
Shared Folders`in blogunda 20 gün öncə yayımladığı Stiv Jobsdan həyat dərsləri başlıqlı postdakı videoya kompyuterdəki problemlər dolayısıyla yenicə baxa bildim. Oradan çox bəyəndiyim bir sitatı sizinlə bölüşmək istəyirəm.
- Əgər hər gününü sonuncusu imiş kimi yaşasan, bır gün gümanın doğru çıxacaq...
Bu sözü həm məzəli tərəfi, həm də daşıdığı dərin mesaja görə alqışlamaq olar...
Shared`in postdakı şərhi də olduqca maraqlıdır...
Gurular - 1
Mak Forumda marketinq guruları barədə açılan söhbət çoox maraqlı s
senari ilə davam etdi. Demək olar hamının adını çəkdiyi Kotler və Trout-Ries cütlüyü oldu. Kotler… Onun haqqında bəlkə daha sonra. Şəxsin ən bəyəndiyim marketinq gurusu Theodore (Ted) Levittdi. Onun çılğınlığı, yazdıqlarının o an üçün böyük yeniliklər daşıması, xeyli müddət sonra anlaşılması və qəbul edilməsi kimi məqamlar Levitti dəyərli edir.
Ondan sonra isə Trout-Ries cütlüyü gəlir. Düzü forumda Jack Trout’u ayırsam da, KISSHOTun düzəlişini məntiqli görürəm. Onlardan hansının bu ideyalarda payının nə qədər olduğunu müəyyən etmək çətindi…
1969’da AdAge jurnalında yazmağa başladıqları Positioning – Mövqeləndirmə məqalələri ilə marketinq camiasına bomba kimi düşən TR düz 12 il – Positioning: The Battle For Your Mind 
kitabına qədər – dəhşətli dərəcədə tənqid olunub. Bu müddətdə ideyalarını sübut etmək üçün 1000dən çox məqalə yayımlayıblar. Bunlar əsasən elmi jurnallarda vəya yüksək tirajlı dərgilərdə yayımlanıb. Tənqid səbəbi isə belə olub: “Məhsul onsuz da bazarda mövqeləndirilir, bunun üçün əlavə işə ehtiyac yoxdu”. Fəqət istehlakçının qəbullarının şirkətin düşncələri ilə üst-üstə düşməyə məcbur olmadığı unudulub. Uzun çək-çevirdən sonra “mövqeləndirmə” yeləşdirilib marketinqçilərin zehninə…
Nə deyir bu T-R?...
TR cütlüyünün dedikləri müddəalarla kitablarında var. Trout’un dəyişməz 22 qanunu. Elə bənzər bir şeyi də Ries ifadə edib. Amma ümumiləşdirəndə görünür ki o qədər k
itab və məqalə 2 cümlədə gizlidi: İstehlakçının beynində bir nöqtənin hədəf alın və oraya hücum çəkin. Bunu edərkən maksimum səviyədə sadə və fərqli olun.
Artıq digər bütün müddəalar da buradan törəyir. Positioning kitabının adı da boş yerə “Battle for your mind” – “Zehniniz uğrunda savaş” adlandırılmayıb. Trout və Ries’ın bu düşüncəyə gəlməsi isə adını çəkdiyim kitabda tez-tez təkrarladığı “overcommunicated society” və “overcommunication” fenomenlərinə bağlıdı. Yəni artıq istehlakçı həddən artıq mesaja məruz qalır və bu mühitdə fəqrli və sadə olmadan uğur qazanmaq olmaz. Bunun nəticəsidi ki, onlar mövqelənməkdən, lider olmaqdan, ilk olmaqdan, reklamın gücünün azalmasından, diqqət çəkici bir ad seçməkdən bəhs edirlər…
Trout ve Ries artıq ayrıdı. Son 10 ilə baxanda əsərlərdə TR cütlüyünü görmürük. Ayrldıqdan sonra diqqət çəkən məqam: Trout daha çox fərqliləşmə və mövqelənmə, Ries isə PRın gücü və sadələşmə üzərində durur…
Trout və Ries gözəl fikirlər səsləndirsə də, gələcəyin marketinq mühitinin reallığından bəhs etsə də, məncə bir şeyi nəzərə almırlar. Marketinq sadəcə şirkətlərin marketinq case’inə dönüşən işlər görməsi, bər-bəzəkli sözlərə layiq görülməsi, bazarda özünəməxsus yer tutması üçün yox, əslində pul qazanmaq üçün var. Yəni bir nişdə lider olub 1 milyon dollar qazanmaqdansa, Virgin olub 2 milyard dolar qazanmaq yaxşıdı. Üstəlik də ki hər kəs lider ola bilməz. Ən əsası isə sadəcə liderlər və böyük markalar pul qazanmır. Yəni millət bu işi pul qazanmaq üçün edir. Çinin 1 milyard parça texniki avadanlıq istehsal edən bir şirkəti var. Adını 3 dəfə eşitmişəm və yadımda qalmayıb. Nə olsun ki? Onlar pulunu qazanır…
P.S. Gəlin barışıq aşı bişirək T-R üçün…
Biraz əylənək deyirəm. Necə baxırsız? Rahat və məzəli bir yazı yazmaq keçdi ürəyimdən.
Aldı görək nə dedi?
Bu yazının etimologiyasın deyim əvvəlcə. Bir hörmət elediyim marketinqçimizlə söhbət edəndə söz düşdü ki, internet insanı huşsuzlaşdırır. Mən də şükr ki, indiyə kimi “huşsuz” sifətinə layiq görülməmişəm. Dedim bəlkə çox internetlə “mehriban olmaq” məni də huşsuzlaşdırar. Həmsöhbətim bir dənə qəşşəng zarafat elədi. Dedi dur ayağa bir dənə Füzuli şeri ya da Kotlerdən 389cu səhifəni oxu elə otur bilginisayarın başına. Dezinfeksiyta üçün… Həə bu yerdə aşıq dedi ki… Gəl biz Kotler babaynan Füzulini bir araya gətirək… Efekt də güclü olar. Üstəlik bu qədər vacib bir məsələdi marketinq. Biz də şe’r millətiyik. Bir dənə marketinqə həsr edilmiş şe’rimiz varmı gör? Madam ki litseydə dərin hörmət bəslədiyim Soltan müəllim mənə Füzulişünas deyib, elə ondan gəlsin şe’r. Deyirəm rəhmətlik indi yaşasaydı “Məni candan usandırdı”nı belə yazardı… (??)
Məni candan usandırdı, CRMdən müştəri usanmazmı?
Kanallar yandı ahimdən marketinq ROİm `yanmazmı`?
Deyildim mən sənə mövqelənmiş, sən oldun hədəf kütləm
Mənə tən eyləyən rəqib, pulunu görcək utanmazmı?
Rəqabətdən yanar canım, tökər qan çeşmi finansım,
Oyadar CEOnu əfğanım, satışlarım oyanmazmı?
Gülü seqmentimə qarşı gözündən qanlı axar diret marketing,
Müştərim fəsli 14 fevraldır bu, bazarım xod getməz mi?
Qamu şirkətlərə canan kütləvi alış edər ehsan
Nəçün gəlməz mağazama, məni marka sanmaz mı?
Marketoblog rindü şeydadı (marketinq dəlisi) həmişə xalqa rüsvadı,
Sorun kim bu nə sevdadı, bu sevdadan usanmazmı?
USANMAZ!!!
Bahoo… Bu da oldu Füzulini yad etmək? Yazığın sümükləri sızlayacaq:)…
İndi dü ciddi ciddi Məni candan usandırdı…
Məni candan usandırdı, cəfadan yazr usanmazmı?
Fələklər yandı ahimdən muradım şəmi yanmazmı?
Deyildim mən sənə mail, sən etdin əqlimi zail
Mənə tən eyləyən qafil, səni görcək utanmazmı?
Şəbi hicran yanar canım, tökər qan çeşmi giryanım,
Oyadar xəlqi əfğanım, qara bəxtim oyanmazmı?
Gülü rüxsarına qarşı gözündən qanlı axar su,
Həbibim fəsli güldür bu, axar sular bulanmaz mı?
Qamu bimarinə canan dəvayı dərd edər ehsan
Nəçün qılmaz mənə dərman, məni bimar sanmaz mı?
Füzuli rindü şeydadı, həmişə xalqa rüsvadı,
Sorun kim bu nə sevdadı, bu sevdadan usanmazmı?
P.S. Əzbərdən yazmışam. Yerləri səhv ola bilər. Hətta sözlərdə belə…
Ən sevdiyim şairimizə dərin hörmətlə…
Verilən söz namusdu (vau)…
Buradan bu şərhlərə binaən - …ne qeder ki, bu tip insanlar var, marketinq de yashayacaq… …birilerini alt paltarinin Armaniden oldugu zovq verirse, marketoloqlarin borcu da bunu temin etmekdir…
Martın axırına yaxın yıxdığımız marketinqin evini geri qaytarıb tikməyə söz vermişdik… Marketinqi bəyənməyənlər cəhətdən onsuz da qıtlıq yaşamazkən bir də özünə marketinqçi deyən birinin durub marketinqi tənqid etməyi çoxuna qəribə gəldi… və haqlı da gəldi… Amma marketinqin 0,5x0,5m parçaya Nike deyə bir məna yükləməsi, bir Swoosh’la hər şeyin dəyişməsi bir çox nöqteyi nəzərdən etik görünmür…
Amma gəlin bu məsələyə etik görünən nöqteyi nəzərlərdən baxaq. Hələ marketinqin seviləcək başqa məqamlarından da yazının gözünə qataq…
Marketinqin partlayışı baby boomers nəsli ilə başladı. 1960’lardan etibarən II Dünya müharibəsinin şokunu və itkilərini üzərindən atan ABŞda gənc nəsil istehlak çılğınlığının əsasını qoydu. Bu isə özlüyündə marketinqin yüksəlişini başlatdı. Zamanla bu tendensiya dünyanın digər ölkələrinə də yayıldı təbii ki. Çox uzatmayım bu məsələni… Nəticədə insanlar aclıqdan bolluğa keçdi və istehlakın verdiyi həzzi yaşadı.
Bu həzz isə bazarda fırlanan pulları, o pula gözü düşən şirkət və şəxsləri artırdı… İlkin ehtiyacları çoxdan ödənən qərbli Maslou’nun ehtiyacar ierarxiyasında yuxarı doğru adımlamağa başladı (Aygün sən deyən kimidi, o ierarxiyada biraz sapmalar olsa da, qətiyən yer deyişmə ola bilməz). Məhsulların keyfiyəti yüksəldi, bu məqam rəqabət aləti olmaqdan çıxdı. İnsanların fiziki ehtiyacı doydu. Bu da təbii şəkildə məqsəd olmaqdan çıxdı. Nəticədə ənənəvi iş prinsipləri pozuldu. Bunun ən böyük nəticəsi nədi bilirsiz?
Hamı bir ağızdan “marketinqin inkişafı” demək istiyir axı elə bil… Yekun odu, bəli. Amma ondan bir addım öncə başqa məqam var…
Rəqabət çətinlişdi. Və ən əsası artıq iş görmək daha ağır oldu. Bu isə şirkətləri işə elmi yanaşmaya yönəltdi. Bu elm də nə olsa yaxşıdı? – MARKETİNQ…
Artıq marketinqsiz və ona elmi yanaşmasız nəsə etmək istəyirsə birisi, o ya da dəlidi, ya ilhama gəlib, ya “yuxarıdan” mesaj alıb, ya da pulu artıq düşüb… Marketinq hazırda biznesin pərakəndə aparılmaması üçün yeganə yoldu. İstirsiz tətbiq etməyin. Özünüz bilərsiz… Amma yenə də bu şəkildə çox hərəkət etməmək tövsiyə edilir…
İndiki dövrə baxdıqda. Artıq insanlar aldığı məhsulla bərabər bir sürü əlavə dəyər tələb edir. Kompyuter aldıqda onun istirahətinə, iletişiminə (heyf ki, öz dilimizdə tapa bilmədim bir söz:( ), işlərində rahatlığı təmin etməsini gözləyir. Bəlkə də başqa gözləntilər də var. Bax onu müəyyən edib təklif vermək marketinqin işidi. Bunu mühəndis yuxuda görməyəcək ki. Ya da finansçı… Pulların üstündə bu bilgilər yazılmır. Bu bilgilər insanların şüuraltında olur. Ora enməyə isə yaxşı bir kəndir lazımdı. “Marketinq kəndiri”.
İnsanlar qara təkrəng köynəyinin üstündə ona status təmin edən bir şikil istiyir. Məsələn 3 dənə Yonca yarpaği, ya da qıvrılmış xətt.. Birini Adidas, birini Nike’dan istəyin. Amma buna görə eyni keyfiyətli logosuz maldan 10 dəfə artıq pul ödəməlisiz. Özünüz baxın da. Sizi zorla Nike’ın dükənına aparan yoxdu ki…
Şeytan deyir ki “mən insanlara heç nəyi məcbur etdirmirəm, sadəcə yönləndirirəm”. Ona görə əsl məsuliyəti özümüz daşıyırıq günahlarımızda. Allah qarşısında krediti bol olmayanlar şeytana qulaq asmasa məsləhətdi… Cibində pulu olanlar üçünsə Nike dükkanına yönləndirməyə cavab vermək əsla problem deyil…
Yaşasın marketinq qardaşlar və bacılar… İnsanlar nə istəyirsə marketinq onu görür və təqdim edir. Buna görə marketinqi günahlandırmamaq lazım… Hətta bir döş nişanı ilə təltif etmək lazımdı. Bu marketinqdi də şirkətlər qırır bir-birini bizim üçün – istehlakçı üçün… Cibimidəki pula görə də olsa dəyər verirlər… Halaldı onlara cibimizdəki pul…
P.S. Marketinq həzzi… Buna da toxunmaq istədim. Yadıma Shared’in daşı düşdü… Yazını çox da uzatmayım dedim:)
P.P.S. Marketinq haqda xoş sözlərdən hayıl-mayıl olanlara… :)
Kasıbın olanından - 1
Zaranı hazırladıqdan so
nra bu rubrikanın ilk yazısını yazdığımı düşünürdüm. Sonradan aydın oldu ki, Zara `bizdə yoxdu`. Nəhayət Azərbaycanda mövcudluğundan əmin olduğum bir markadan danışım. Hyundai… Niyə Hyundai? Maşın dünyasının əcaibliklərini izləyənlər biləcək. Son zamanlarda ən çox yüksələn markalar Toyota, Audi, BMW, Mazda,,, bir də Hyundai. Digərlərinin bu yüksəlişi normaldı. Ənənə sözünü deyir. Amma Hyundai… Drive eliyək də öz yolumuzu, yəni yazımızı…
Əvvəlcə qısa bir tarixi ekskursiya. Bu Koreya “ot”unun hansı “kök”lər üstündə bitdiyini görməkdə fayda var. Yoxsa ki, dəvri qədimdən mənim tarix dərsiynən də heç aram olmuyub. Di gəl ki şirkətlərin tarixi maraqlı məqamlarla zəngin olur…
Hyundainin qurucusu Ju-Yung Chung adında bir şəxsi möhtəmrəmdi. Tanımıram. Adını da birinci dəfə yazı üçün araşdırma edəndə eşitdim. Deyirlər 2001’də vəfat edib. Koreyada böyük hörmətlə yad edilir. Şirkəti 1946’da qursa da Hyundai Motor 1967’də dünyaya gözünü açıb. Ford’un Koreyanın Uslan şəhərində istehsalını gerçəkləşdirmək üçün. Yavaş yavaş maşın istehsalı təcrübəsinə bürünən şirkət 1975də ilk modeli Hyundai Pony’ni satışa çıxarıb. Beləliklə ilk Hyundai’nin istehsalından cəmi 33 il keçir. Bu bir maşın markası üçün çox-çox qısa bir müddətdi. Bu müddətdə Hyundai’nin gəldiyi nöqtə isə özünə qarşı hörmət tələb edir.
Chaebol’ların tarixinə baxanda 1984’də ilk 5likdə olmayan Hyundai’nin 1996’da Koreyanın ən böyük şirkətinə çevrilməsinin səbəbi maraqlı gəlmişdi mənə. Maraqlandım və 3 məqamla qarşılaşdım… Adəti üzrə:
- - Yeni model – Excel’in bazara buraxılması
- - ABŞ’a giriş
- - Reklamlara start
- Haşiyə: Chaebol - Koreyanın transmilli holdinqlərinə deyilir. Chaebol’lar bir neçə sektorda fəaliyyət göstərən milyard dollarlıq korporasiyalardı. Hazırda Koreyada 30 chaebol’un olduğu deyilirdi bir mənbədə…
1989’da Sonata və ardınca bir-birindən uğurlu digər modellər… 2001’də SUV’a Santa Fe ilə daxil olan Hyundai son 10 ilin ən parlaq avto markalarındandı. Dinamik, dəyişikliyə hazır, istehlakçının ehtiyacını görən və ödəyən.
İndi sıra gəldi Rüstəmin olduğu yerdə danışmaq üçn ürək istəyən qismə… Ürəkli olduğumu deyə bilməsəm də, bugün cəsarət gəlib. Yazacam…
Hyundai son 10 ildə imicini “ən serfəli maşın”dan (most affordable car) xeyli dəyişib. Bunun üçün görülən işlər isə marketinq cəhətdən çox dəyərlidi. Özlüyündə modellərdə görülən dəyişiklik və inkişaf hər şeyin başlanğıcıdı. Elantra, Accent, Santa Fe, Sonata… hər bir model çox inkişaf etdi. Ucuz maşın imicindən qurtulmaq üçün mühəndislərə böyük iş düşürdü ki… Onlar bunun öhdəsindən layiqincə gəldi. Hyundai Dünya Çempionatının baş sponsorluğunu alaraq bəlkə də tarixinin ən önəmli maketinq adımlarından birini atmış oldu. Bu yarışın imici Hyundai’nin keçmək istədiyi orta seqmentə xeyli uyurdu…
Vertical extension’a yönələn Hyundai yavaş yavaş orta çizgini keçən modellər buraxdı bazara. Sonata Azera/Grandeur’un kölgəsində qaldı. Genesis isə Hyundai’nin ucuz imicinin sonu oldu. Son Super Bowl’da iki reklam yeri alan Hyundai 5 milyon dolarla iki Genesis reklamı yayımladı. Veracruz ilə bu dəyişim tamamlandı. Hyundai’nin bu modelini Lexus RX330 ilə müqayisə etməyi və hər yerdə də bu müqayisəyə nail olmağı böyük bir uğurlu adımdı. Lexus ilə müqayisə edilib çox kritik tərəfindən üstün elan edilmək Hyundai’nin qələbəsidi.
Ucuz seqmentdən lüksə doğru səbrlə və inalda keçən, bu müddətdə dinamikliyini və marketinq strategiyasını qoruyan Hyundai artıq arzusuna çatmaq üzrədi… Arzusu nədir? Orta seqmentdə yer almaq. Modern maşın bazarı orta seqmentin əlinə keçib. Onlar ucuzdan da lüksdən də “oğurlayır”. Üstəlik Çinin öz “həşərat”larıyla ortalığa çıxmasını gözləmədən orta seqmentə yönəlmək Hyundainin ən yerində adımlarındandı.
Son olaraq bu bir-birindən uzaqlaşan Atos-Getz-Accent Veracruz-Grandeur-Genesis qütblərini birləşdirib şəxsiyətin və imicin formalaşmasını tamamlamaq lazımıydı. Bunun üçün isə Hyundaiİİİ… İ…
İ seriyasına keçid başladı. I30’la başlayan dalğa… Getz’in I20’yə, Atos’un I10’a, Sonata’nın I40’a dönüşməsi ilə Hyundai uğura doğru daha bir addım atır.
P.S. Bir sözlə “Öz yolunu seçən” Hyundai’yə eşq olsun!!!
