Milli Marketinq

Marketinq 20’ci əsrdə ortaya çıxmış olsa da, 21’ci əsrin marketinq əsri olacağını demək olar. Aidiyəti olan olmayan, yaşlı-cavan, kişi-qadın… Hamı! Hamı marketinqdən ya danışır, ya danışdığını düşünür, ya da danışmaq istəyir…
“Marketinq satış deyil”, “Marketinq atış da deyil”, “Marketinq həyatdı” nə bilim “Marketinq ölümdü”, yox “Bütün marketerlər yalançıdı” (sit. Seth Godin) vs. vi. b.d.a. (5 də artıq)
Bir şey qaldı – “Marketinq qlobaldı”! İnanırsız buna?
Belə baxanda ki, inanmaq olar. Marketinqi “müqəddəs qanunları” edib başının üstündə gəzdirən və uğura nail olan şirkətlərə qlobal şirkət deyillər (bax. PG, Unilever, GM vs. daha bəsdi baxdıq). Qloballıq nədən ibarətdi? PG Ariel’ini onlarla ölkədə eyni adla, eyni reklamlarla, demək olar eyni paketdə satır… və həqiqətən satır… Hə onda demək olar bütün dünyada eyni adla qəbul olunan marketinq də qlobaldı (?!). Qlobal cəhətləri var, danmıram.
Amma…
MacCarthy 1960’da hamı üçün 4P’ni müəyyən eliyib, deyib gedin özünüz aydınlaşdırın hansı P’ni necə istifadə eliyəcəksiz, hansını hara qoyacaqsız, içinə nə dolduracaqsız vs. Bu “Place” adı altında qiymətdən danışmaq demək deyil. Sadəcə deyir ki, mən “Promotion” deyəndə orda reklam, PR nə bilim nəyi nəzərdə tutmuşam, amma bu sərhəd vəya dəyişməz qanun deyil. Bəlkə sizin ölkədə reklam eləmək ağılsızlıqdı. Əminəm MacCarthy yaşasa mənimlə razılaşardı. Ya da erməni variantı yox, o biri 3 yoldan (bax “Ermeniler marka imajını kuvvetlendiriyor” yazısına) biriylə yola gətirərdim. Nəysə vacib deyil. 4P’nin atasının sümüklərini sızlatmayaq…
Nəyə gətirirəm?
Məncə marketinq qlobal bir dəyər olsa da, bütün dünyada hökmü olan tərəfləri mövcudsa da, marketinq millətlərə, cəmiyətlərə vəya dövlətlərə görə dəyişir. Sözhbət sadəcə mədəniyyətin marketinqə təsirindən getmir. Marketinq instrumentlərinin istifadəsi, təsirliliyi, tərkibi, nisbəti kimi mövzulardan gedir. Nolsun ki marketinqi dünyaya Amerika öyrədib? WOM deyilən 21’ci əsrin ən maraqlı marketinq alətlərindən birini Amerikalılar gəlsin bizdən öyrənsin. Düzdü marketerlərimiz (əsasən) bunun fərqində deyil və şirkətlərimiz bu öldürücü silahdan lazımınca yararlanmır. Bu mövzuda sonra ətraflı yazacam. Ona görə üzərindən keçirəm...
Yəni məsəl üçün…
Düzü şirkələr marketinqi efektiv istifadə eləməli olduğu üçün bu mənada vəziyətə görə özlərini tarazlyırlar. Heç universitetlərdə də ağıllı-başlı marketinq öyrədilmir. Amma vaxt gələndə əminəm ki, Kotler ya da, onun kitabını tərcümə etmiş birisinin vəsaiti tədris ediləcək. Qlobal şirkətlər işçilərini aparıb qərb ölkələrində treyninqlər keçirir. Düzdü bu dərslərin təsiri danılmazdı. İşlər də yaxşı gedirsə, satış varsa deməli əlavə sözə nə hacət? Ama elə deyil iş orasındadı ki. Bazarımız gəncdi, rəqabət azdı, nəhəng şirkətlərin yolu açıqdı, paylama (distribution) qaydasındadı, yağış da yağmır, buludlar dağılıb gedib; nə dərd nə qəm?
İş ciddiləşsin, rəqbət artsın, bazarın, istehlakçıların, insanımızın nəbzini tutan şirkətlər (inşallah yerli şirkətlər olar) peyda olsun, onda görəcəm “qlobal” etiketli divləri. “Think global, act local” “marketinq atalar sözü”ndən çıxmağın cəzasını çəkəcəkləri günü həsrətlə gözləyirəm…

P.S. Marketinqdə dəyişikliklər çox müzakirə olunur. Hamı dəyişimnən danışır amma, 4P’ni 20P`yı çevirməkdən, Rüstəmin bloqunda verdiyi siyahı kimi “marketinq”in dalına-qabağına (Türkün məsəli) söz əlavə eliyib “düzəltmə isim” quraşdırmaqdan başqa heç nə etmir. Kotler “holistic marketinq”də bwhs etdi 2006 “təvəllüdlü” kitabında. Bəlkə tərkibi gələn çapda ətraflı açıqlanacaq. Mən isə marketinqdəki dəyişimi bunda görürəm. MİLLİ MARKETİNQ!!!